Twentieth-century modern-colonial irrigation development in Banten: Technological review of Pamarayan old stuwdam

Mushab Abdu Asy Syahid; Restu Wigati

doi:10.36055/fondasi.v12i1.19648

Twentieth-century modern-colonial irrigation development in Banten: Technological review of Pamarayan old stuwdam

Mushab Abdu Asy Syahid, Restu Wigati

Abstract

The Bendung Lama Pamarayan in Panyabrangan, Serang, is an old movable weir vital in regional irrigation and cultivation in Banten's history. However, current historical and archaeological studies provide limited technical analysis of how its system and management worked in the past. To address the issue, this study focuses on the technological significance of the Pamarayan weir or stuwdam as an integral part of the water resources improvement program in the early twentieth-century Banten. Archival records and a heuristic approach of Digging 4 Data are employed to understand the dynamics of the Pamarayan water catchment project at Ciujung riverine constructions throughout history. The study identifies several factors that led to the failure of its sustainability, including changes in the natural hydrological regime of the Ciujung River and ineffective maintenance practices. The research findings also retrospectively highlight the early development of modern hydraulic engineering in Indonesia, and suggest potential extensions for heritage conservation and community empowerment of the historical civil engineering structure.

Keywords

Banten, cultural heritage, modern-colonial irrigation, Pamarayan, prise d’eau, stuwdam, water catchment

Full Text:

PDF

References

S. Achmadi, S. P. Wibawa, D. P. Rini, and R. Fajrian, "Bendung Lama Pamarayan," Database Cagar Budaya di Kabupaten Serang, Serang: BPCB Banten, pp. 70-77, 2017.

M.I. Gilang, Y. Maryuni, and Y.I. Lindawati, "Locality development model: Analysis on community strength in planning business capacity development in Panyabrangan village based on local potentials historical buildings of bendungan lama Pamarayan," IOP Conf. Ser.: Earth Environmen. Sci. 747 012015, pp. 1-9, 2021, doi: 10.1088/1755-1315/747/1/012015.

I. Sampurna, "Mengungkap dampak pengalihan bendungan lama ke bendungan baru terhadap desa Pamarayan," Jurnal Kala Manca, vol. 6, no. 2, Juli-Desember 2018.

M. Ali, et. al., Inventarisasi dan Penelusuran Naskah Kuno Banten [Penelusuran Naskah-Arsip Bangunan-Bangunan Kolonial di Kabupaten/Kota Serang]. Serang: Dinas Budaya dan Pariwisata Provinsi Banten, 2012.

Undang-Undang Republik Indonesia Nomor 11 Tahun 2010 tentang Cagar Budaya; Undang-Undang Republik Indonesia Nomor 5 Tahun 2017 tentang Pemajuan Kebudayaan.

H. Akihary, N. Purwestri, and P.K.M.v. Roosmalen, Digging4Data (Mencari data): Bagaimana meneliti lingkungan terbangun di Indonesia, 1620-1950, Amersfoort: Cultural Heritage Agency of the Netherlands (RCE), 2016.

B. B. C. Felix, "De watervang te Pamarajan en de daarmee beoogde bevloeiing uit de Tji-Oedjoeng," De Waterstaats-Ingenieur, vol. 9, no. 6, pp. 188–197, 1921. Accessed from https://books.google.nl/books?id=MvhUAAAAYAAJ.

N. L. Thiele, "Watervang te Pamarajan", De Waterstaats-Ingenieur, vol. 9, no. 12, pp. 402–408, 1921. Accessed from https://books.google.nl/books?id=MvhUAAAAYAAJ.

C. Th. v. Deventer, "Een eereschuld," De Gids, vol. 63, pp. 205-257, 1899. Accessed from https://www.dbnl.org/tekst/_gid001189901_01/_gid001189901_01_0073.php.

________."Irrigatie op Java," Tijdschrift voor economische geographie; orgaan der Nederlandsche Vereeniging voor Economische Geographie, vol. 15, no. 5, pp. 158, 1924.

Staatsblad van Nederlandsch-Indie 1926 No. 177. Vaststelling van uitzonderingen op de overdracht aan de provincie West-Java ten aanzien van het beheer van de binnen haar gebied gelegen wateren, welke den Lande behooren.

________.“De irrigatie-werken In Noord-Bantam," Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, 11 May 1925.

________.“Officieele Berichten uit Indie. Bij den Waterstaat en 's Lands Burgerlijke Openbare Werken”, De ingenieur; Orgaan van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs –Der Vereeniging van Burgerlijke Ingenieurs, vol. 32, no. 46, pp. 880, 17 November 1917.

Sandisastro, "Van bandjirs en heerendienst in betaalden arbeid," Het vrije woord-algemeen, onafhankelijk, halfmaandelijksch orgaan, vol. 3, no. 14, pp. 118-120, 1918.

________.“Toeristende Ingenieurs”, Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, 17 March 1916.

________.“Vereeniging van Waterstaatsingenieurs,” Bataviaasch nieuwsblad, 7 May 1920.

________.“De stuwdam-specialisten van Pamarajan," Winschoter courant, 28 July 1949.

________.“President spreekt tot de jeugd in Rangkasbitung, bevolking langs weg wilde ,,Bung Karno'' horen," Java-bode nieuws, handels- en advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, vol. 99, no. 300, 6 September 1951.

________.“Nederlandsch-Indië. Irrigatie-werken en wegen," Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, 14 March 1929.

________.“Geautoriseerd Irrigatie-Werk," Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, 30 November 1935.

C. L. Becking, "Eenige schetsen uit Bantam," Tropisch Nederland; veertiendaagsch tijdschrift ter verbreiding van kennis omtrent Nederlands Oost- en West-Indië, vol. 1, no. 13, 1928-1929, no. 13, pp. 197-198, 19 October 1928.

A.J.C. Krafft, "BANTAM, Over irrigatie," Tijdschrift voor Economische Geographie, vol. 19, no. 12, Den Haag: Mouton & Co., pp. 391-406, 15 December 1928.

________.“Uit de Provincie. Bandjir in Bantam," Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, 4 January 1932.

________.“De Malaise en de Bezuiniging," Overzicht van de Inlandsche en Maleisisch-Chineesche pers, no. 42, pp. 131, 15 January 1931.

J.W.F.C. Proper, Het experimenteel onderzoek van hydraulische problemen op waterbouwkundig gebied, Bandung: inaugural speech of professor in Technische Hoogeschool Bandung, 1934.

R.D. Ambarwati, "Bersih-bersih sungai Ciujung," Advertorial article, Serang: Dinas Sumber Daya Air dan Pemukiman Provinsi Banten, 2015.

H.S. Naryanto, Prihartanto, and D. Ganesha, "Kajian kualitas air tanah dan sungai pada kawasan rawan banjir di kabupaten Serang kaitannya dengan penyediaan air bersih," Jurnal Teknologi Lingkungan, vol. 20, no. 1, 2019, doi: 10.29122/jtl.v20i1.2907.

S. Puro, Y.S. Mulyo, and D. Balapadang, "Kinerja bendung Pamarayan daerah irigasi Ciujung, kabupaten Serang," Jurnal Rekayasa Konstruksi Mekanika Sipil (JRKMS), vol. 3, no. 1, April 2020, pp. 1-6.

S. Hidayah, I.S. Setianingwulan, and S. Lestari, "Effectiveness of sand trap compartment in supporting irrigation service operation," Young Professional Forum (YPF) 07 INACID, 2010.

DOI: http://dx.doi.org/10.36055/fondasi.v12i1.19648